Koszyczek wielkanocny pełen tradycji

Przed nami Wielka Sobota, która w tradycji kościoła katolickiego jest dniem przeznaczonym na święcenie pokarmów. Pełna symbolicznych znaczeń jest wielkanocna święconka, którą spożywa się podczas niedzielnego wielkanocnego śniadania. Produkty, które powinny się znaleźć w koszyczku wielkanocnym nie są przypadkowe.

Co powinno znaleźć się w koszyczku wielkanocnym i co dane pokarmy oznaczają?

Takim podstawowymi, symbolizującymi treść chrześcijaństwa, produktami stały się w Polsce:

BARANEK upieczony z ciasta, wykonany z lukru, niekiedy masła jest znakiem Chrystusa Zmartwychwstałego, Wierzono, że baranek wielkanocny zapewni domownikom przychylność sił natury i ochroni przed klęskami. Umieszczony na chorągiewce krzyż i napis „Alleluja”, dodatkowo wyraża radość ze zwycięstwa życia nad śmiercią oraz pokonania grzechu.

JAJKO jest „naturalnym” symbolem prapoczątku i nowego, odradzającego się cyklicznie wiosną życia, triumfu życia nad śmiercią, znakiem miłości, a także oznaką płodności. W święconce występują jako symbol Chrystusa Zmartwychwstałego i obietnicy życia wiecznego. Wierzono, że dzielenie się jajkiem umacniania więzi rodzinne i korzystnie wpływa na relacje między najbliższymi.Jajka występują jako gotowane oraz pod postacią kolorowych pisanek, a same wzory na nich to symbole związane z odradzającym życiem.

CHLEB symbolizuje w tradycji chrześcijańskiej Ciało Chrystusa. Jest pokarmem niezbędnym do życia, dlatego jest symbolem godności człowieka, dostatku, obfitości i sytości. Włożony do koszyczka wielkanocnego ma gwarantować dobrobyt i pomyślność Kiedyś, jeśli pieczono kilka rodzajów chleba, do kosza kładziono po dużej kromce każdego z nich oraz cały chlebek wielkanocny czyli „paska”. Pieczywo można było udekorować krzyżem lub koroną cierniową wykonaną z gałązek.

SÓL to minerał, bez którego nie ma życia, dzięki swoim właściwościom konserwującym chroni pokarmy przed zepsuciem. Symbolizuje oczyszczenie i prawdę, stałość życia duchowego, harmonię między Bogiem i człowiekiem. Dawniej wierzono, że sól posiada moc odstraszania złych mocy i sił nieczystych, chroni przed chorobami.

CHRZAN w tradycji ludowej znamionuje tężyznę fizyczną, krzepę i witalność. Jest znakiem pokonania goryczy męki Zbawiciela, symbolizuje zwycięstwo nad żalem, jaki towarzyszył męce Jezusa. To jego ostry smak i zdolność wyciskania łez sprawiły, że stał się symbolem Męki Pańskiej. Umieszczony w koszyczku chrzan, ma zapewnić zdrowie i sprawność, a także wspomagać skuteczność innych święconych pokarmów. Wierzono, że zapobiega nieszczęściom i obezwładnia złe moce

WĘDLINA jest nawiązaniem do baranka, którego Izraelici zabijali i spożywali w gronie rodziny w święto Paschy. Przed laty, gdy mięso spożywano sporadycznie, ponieważ nie było dostępne na co dzień , uchodziło za oznakę dostatku. Wędlina w koszyczku ma zapewnić zdrowie, bogactwo, dobrobyt i dostatek całej rodzinie. Najczęściej wkłada się zazwyczaj kawałek szynki lub kiełbasę.

WIELKANOCNA BABA reprezentuje umiejętności gospodyni, jej zaradność, a zarazem powodzenie i dostatek. By baba przyniosła pożądany skutek powinna być wyrośnięta - nieudane wielkanocne baby zwiastowały nieszczęście. Dlatego najlepiej jeśli baba jest przygotowana własnoręcznie. Jednocześnie słodkie ciasto to symbol nieukształtowanej materii przemienionej w formę doskonałą. Jego słodycz jest nagrodą za wytrwanie w umartwieniach w czasie Wielkiego Postu i zwiastunem Królestwa Niebieskiego.

Zgodnie z lokalną lub rodzinną tradycją mogą się pojawić także inne składniki święconki m.in.: Kurczaczek - wg ludowego powiedzenia „Chrystus wstał z grobu jak kurczę z jaja”. Zajączek - kojarzony z płodnością i wiosennym odrodzeniem przyrody. Ponieważ w tradycji ludowej uważano, że śpi z otwartymi oczami i to on jako pierwszy miał zobaczyć Zmartwychwstałego Chrystusa.

Źródło: Państwowe Muzeum Etnograficzne