Kadrówka! Marsz!

Mija sto lat od wkroczenia I Kompanii Kadrowej do Kielc. Marsz Strzelców wiódł z Krakowa przez miejscowości powiatu kieleckiego.

12 sierpnia 1914 roku I Kompania Kadrowa, pod dowództwem Józefa Piłsudskiego, wkroczyła do Kielc. Jej przemarsz rozpoczął się jednak wcześniej, na początku sierpnia, od krakowskich Oleandrów prowadząc w głąb ziemi świętokrzyskiej.

Na samym przedzie Piłsudski jedzie

Żołnierze! Spotkał was ten zaszczyt, że pierwsi pójdziecie do Królestwa i przestąpicie granice rosyjskiego zaboru jako czołowa kolumna Wojska Polskiego, idącego walczyć za oswobodzenie Ojczyzny – powiedział Komendant Józef Piłsudski podczas formowania Pierwszej Kompanii Kadrowej 3 sierpnia 1914 roku.

Lato 1914 roku w Europie upływało w cieniu rozpoczynającej się I wojny światowej. Korzystając z niesnasek między zaborcami Józef Piłsudski porozumiał się z Austriakami i 2 sierpnia uzyskał zgodę na wkroczenie oddziałów strzeleckich do Królestwa Polskiego. Zamiast jednak iść – jak planował - do Zagłębia Dąbrowskiego, zdecydował się podjąć drogę na Kielce. Dzień wymarszu wyznaczono na 6 sierpnia.

- Piłsudski miał na naszych ziemiach poparcie głównie wśród młodych ludzi.  Po latach wspominał, że Kielce miały dla niego pierwszorzędne znaczenie, zaczął tu tworzyć zalążki polskiego państwa – mówi dr Marek Maciągowski z Ośrodka Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej.

Stolica przez trzy tygodnie

Kolumna żołnierzy w szarych mundurach wymaszerowała z Oleandrów o świcie. Po drodze obalono słupy graniczne. Kilka dni później Strzelcy wkroczyli na ziemię świętokrzyską – od Jędrzejowa kampanie wyruszyły 11 czerwca w stronę Chęcin. Młodzi  patrioci z okolicznych wsi rwali się do walki pod polskim sztandarem. Jednym z nich był Antoni Kałandyk pochodzący ze wsi Kotlice w gminie Chmielnik.

W Słowiku, pod Kielcami, zawiązany został Batalion Kadrowy. Polscy żołnierze, w blasku dnia, przy wtórze patriotycznych pieśni, wkroczyli do miasta. Radość nie trwała jednak długo. Już 13 sierpnia pojawiła się przeważająca siła Rosjan. Pod ich naporem Polacy musieli wycofać się przez Karczówkę, Brusznię, Białogon i Słowik ponownie do Chęcin. Pod Brzegami 14 sierpnia stoczyli potyczkę z Rosjanami i po krótkim pobycie w Bolminie wrócili do Kielc przez Rykoszyn, Piaski, Zagnańsk i Szydłówek.

Od 19 sierpnia zaczęła się w mieście organizacja zaplecza dla wojska. Józef Piłsudski zajął kwaterę w Pałacu Biskupim. Miasto przez trzy kolejne tygodnie było stolicą odradzającej się ojczyzny.

Siwe mundury a w butach dziury

Kielczanie udzielili Strzelcom wszechstronnej pomocy. Utworzono Ligę Pogotowia Wojennego Kobiet, która zajęła się przygotowaniem dla żołnierzy m.in. ciepłej odzieży, bielizny, derek na konie. Panie ofiarowały także pomoc wywiadowczą. W otworzonym biurze werbunkowym Kielc – o czym chętnie donosiły miejscowe gazety – od 22 sierpnia do 10 września zarejestrowało się 945 ochotników, w tym 600 rodowitych kielczan.

Tymczasem coraz częściej pojawiały się pogłoski o dziesiątkach tysięcy żołnierzy rosyjskich zmierzających na miasto.

Wahałem się czy mogę pozostać w Kielcach. Byłem niedostatecznie uzbrojony, wyekwipowany licho wie jak, bez ładownic, bez pałaszów, bez butów wytrzymujących dłuższe marsze... Błyskała mi myśl wyjścia na przód i zajęcia pozycji dalej od Kielc, w lasach Samsonowskich  – wspominał Józef Piłsudski.

Komendant chciał jak najdłużej stacjonować na ziemi świętokrzyskiej, w Królestwie. Musiał jednak porzucić tę myśl. Pod naciskiem napierających wojsk zaborcy Kadrówka opuszcza Kielce 10 września. Na miasto spadają represje, w głąb Rosji wywiezionych zostaje 194 kielczan. Kadrowcy odmaszerowali w stronę Chmielnika, oddział z Piłsudskim na czele zanocował w Morawicy i Lisowie, by ruszyć do kolejnych walk, które trwały aż do 1920 roku.        

Ewelina Michta

Po odzyskaniu niepodległości Józef Piłsudski ponownie odwiedził ziemię świętokrzyską. Otrzymał wówczas honorowe obywatelstwo Kielc. Pierwszy Marsz Szlakiem I kadrowej został zorganizowany przez legionistów w 10. rocznicę wymarszu "Kadrówki" w 1924 roku. Jego uczestnikami byli członkowie Związku Strzeleckiego i żołnierze Wojska Polskiego. W okresie powojennym marsze były zakazane. Powrócono do nich dopiero na początku lat 80. Pierwszy powojenny odbył się w sierpniu 1981 r. Po 1989 r. Marsz powrócił do formuły przedwojennej. Uczestnicy pochodzą z różnych środowisk, są to członkowie Związku Piłsudczyków, organizacji strzeleckich, harcerze, młodzież ze szkół noszących imię Józefa Piłsudskiego, a także żołnierze WP z jednostek dziedziczących tradycje legionowe.