Forum ponad podziałami

 

O doświadczeniach, finansach i wyzwaniach dla samorządów różnego szczebla, rozmawiano podczas Forum Samorządowego, zorganizowanego pod hasłem „Gmina – Powiat – Województwo - Partnerstwo na Rzecz Mieszkańców i Rozwoju Regionu” przez Starostwo Powiatowe w Kielcach.

Gospodarzami Forum Samorządowego, które odbyło się 21 stycznia w Filharmonii Świętokrzyskiej, byli przewodniczący Rady Powiatu w Kielcach Jan Cedro oraz starosta kielecki, Michał Godowski.

Na nasze zaproszenie odpowiedzieli samorządowcy różnych szczebli: sołtysi, radni rad gmin, radni rad powiatów i województwa świętokrzyskiego, burmistrzowie i starostowie. Obecny był marszałek województwa świętokrzyskiego Adam Jarubas, który objał to wydarzenie honorowym patronatem. Gośćmi specjalnymi Forum byli: Jerzy Stępień – sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku, prorektor Uczelni Łazarskiego w Warszawie i Ludwik Węgrzyn – starosta bocheński, prezes Zarządu Związku Powiatów Polskich.

- Gościmy na naszym Forum znamienite osoby, które znają i rozumieją istotę samorządności. Swoją postawą i działaniem służą lokalnym społecznościom – podkreślał Jan Cedro. - Życzymy sobie nawzajem pracy ponad wszelkimi podziałami, rzetelnej i lojalnej realizacji zadań z największą wiedzą i umiejętnościami bez względu na własne przekonania i poglądy polityczne, kierując się konstytucyjnymi zasadami sprawiedliwości społecznej, dbając jednocześnie o umacnianie autorytetu samorządu – dodał przewodniczący.

Witając gości, starosta kielecki Michał Godowski wyraził pogląd, że tylko wspólne działania na rzecz samorządu mogą przynieść pozytywne skutki. - Jestem przekonany, że tylko zgodne i rozsądne współdziałanie gmin, powiatu i województwa pomoże sprostać nawet najtrudniejszym zadaniom, ważnym dla naszego regionu. Liczę, że będzie to rok dobrych, wspólnych działań, wyzwań, które będą nas rozwijać. Wierzę, że nasza symbioza „zrodzi dobre owoce”, a samorząd sprosta wyzwaniom - otrzyma i pozyska środki finansowe dla wypełniania nałożonych zadań – powiedział.

Starosta zachęcał gości do dyskusji i wymiany poglądów. – Chcemy, by to forum stało się platformą wymiany doświadczeń dla ludzi samorządu. Musimy wykazywać się nieustępliwością, zaangażowaniem, odwagą i rozwagą, aby móc skutecznie realizować coraz większe wyzwania, stojące przed samorządami – podkreślał.

Starosta kielecki zabrał także jako pierwszy głos w dyskusji, przedstawiając obszary współpracy powiatu kieleckiego z organami administracji publicznej. - Współdziałanie jednostek samorządu terytorialnego jest obecnie jednym z głównych wyzwań zarządzania lokalnego. Jego brak prowadzi do słabszego niż to możliwe wykorzystania potencjału gmin i powiatów. A to oznacza obniżenie poziomu usług publicznych dostarczanych mieszkańcom w wielu dziedzinach, takich jak: oświata, ochrona zdrowia, zarządzanie infrastrukturą drogową, pomoc społeczna, kultura, turystyka, bezpieczeństwo publiczne i wiele innych – powiedział starosta.

Zaznaczył, iż kompromis i zaufanie to podstawa dalszego rozwoju samorządów. – Świat się zmienia, zmieniają się także oczekiwania mieszkańców. Przyszłość samorządów zależy w dużej mierze od kreatywności ludzi, którzy wiedzą najlepiej, jak chcą żyć. Każdy problem musimy starać się rozwiązywać na poziomie lokalnym. Zdajemy sobie sprawę, że przy realizacji tak szerokiego spektrum działań, nie da się uniknąć problemów, ale współpraca buduje zaufanie. Samorząd powinien decydować o jak największej ilości spraw, powinien mieć większą niezależność, również finansową. Niestety, istnieje trend odwrotny. Nasila się tendencja centralizacji decyzji i silnej pozycji rządu. To samorządy zapewniły szybszy i efektywniejszy rozwój regionów. Umiejętność realizowania zadań w partnerstwie jest zatem niezwykle mocna - mówił Michał Godowski.

Starosta za dotychczasową współpracę i współdziałanie podziękował wszystkim samorządowcom, na czele z Marszałkiem Województwa Świętokrzyskiego Adamem Jarubasem. - Dziękuję za to rozumienie partnerstwa, za to że naszym wspólnym celem jest dobro mieszkańców, bo dla nich tu jesteśmy. W samorządzie mamy takiego ważnego partnera jak województwo - dodał starosta.

Jako myśl przewodnią Forum wybrano przesłanie prof. Tadeusza Kotarbińskiego - synergia występuje wtedy, kiedy podmioty współdziałające osiągną więcej, niż jeśli działają każdy z osobna. Do tego przesłania nawiązywał zaprezentowany zebranym film pokazujący efekty współpracy władz powiatu z władzami gmin i województwa. Można było zobaczyć rezultaty współpracy w zakresie budownictwa drogowego, współpracy kulturalnej, pomocy osobom wykluczonym, współdziałania z organizacjami pozarządowymi.

Samorządność a powrót do Polski resortowej
O samorządności w aspekcie powrotu do tak zwanej „Polski resortowej” mówił prof. Jerzy Stępień, były prezes Trybunału Konstytucyjnego, prorektor uczelni Łazarskiego w Warszawie, prawnik, wybitny specjalista z dziedziny samorządu terytorialnego. Profesor przypomniał podejmowane w różnych środowiskach działania na rzecz restytucji samorządności terytorialnej w Polsce jeszcze wtedy, gdy do przemian ustrojowych było daleko. Zwrócił uwagę, że decyzja o przywróceniu „małych ojczyzn” ich mieszkańcom zapadała w sejmie kontraktowym. Z tych też powodów nie wszystkie zamiary, jakie przyświecały twórcom reformy samorządowej można było zrealizować. Między innymi nie udało się stworzyć jednej silnej reprezentacji samorządu terytorialnego, za to mamy kilka różnych, których siła oddziaływania jest mniejsza niż mogłaby być.

Profesor odniósł się krytycznie do procesów recentralizacyjnych wprowadzanych przez obecny rząd. - Przybliżają one Polskę do wschodniego modelu zarządzania państwem, w którym nigdy nie było miejsca na samorządność terytorialną, charakterystyczną dla cywilizacji zachodniej – powiedział profesor. Nawiązując do proponowanego ograniczenia liczby kadencji wójtów i burmistrzów stwierdził, że jest to zamiar niekonstytucyjny, sprzeczny z art. 31 ust. 3 Konstytucji, który określa w jakich okolicznościach może następować ograniczenie praw obywatelskich, a takim niewątpliwe są prawa wyborcze.

 - W Polsce nie zaistniał żaden z warunków przewidzianych przepisami konstytucyjnymi, aby ograniczać możliwość pełnienia funkcji wójta, burmistrza czy prezydenta miasta. Konstytucyjne prawa wyborcze, a takim jest bierne prawo wyborcze, może ulec ograniczeniu wtedy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne z uwagi na zagrożenie bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego, dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw osób trzecich - powiedział profesor. 

- Dzięki dwóm reformom udało się przywrócić Polsce samorząd, ale od czasu ich przeprowadzenia decentralizacja zatrzymała się. Teraz to się wręcz odwraca i samorządom odbiera się ich atrybuty – dodał Jerzy Stępień.

Profesor opowiedział się za zaangażowaniem Polski w zabiegi o trwałość Unii Europejskiej. - Dekompozycja UE mogłaby stanowić zagrożenie dla niepodległego bytu państwowego – stwierdził.

Finanse samorządów

O finansach samorządów - ich aktualnym stanie, potrzebach i oczekiwaniach mówił natomiast Ludwik Węgrzyn, prezes Zarządu Związku Powiatów Polskich. Zanim zaczął swoje wystąpienie, prezes ZPP pochwalił samorząd powiatu kieleckiego:

- Jechałem do Kielc z ogromną radością, gdyż powiat kielecki od dziesięciu lat dominuje we wszystkich rankingach Związku Powiatów w Polsce. Gratuluję samorządowcom, to ogromny sukces, bo na 314 powiatów ziemskich, powiat kielecki jest najlepszy. To przede wszystkim zasługa wszystkich mieszkańców - członków wspólnoty samorządowej i wybranych przez nich władz – powiedział Ludwik Węgrzyn.

Prezes ZPP obecną sytuację samorządu terytorialnego określił obrazowo, że zamiast trzech „S” - samodzielność, samorządność i samofinansowanie. - Obecnie mamy do czynienia z dwoma „S” - stres i smutek – powiedział. Prezentując dane liczbowe odnoszące się do budżetów powiatów zwrócił uwagę, że wpływ władz powiatu na finanse powiatowe jest bardzo mały. Nawet na tą część, która jest zaliczana do tzw. dochodów własnych, których jednym ze składników są udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych, stanowiące około połowy tych dochodów. Jednostki samorządowe, w tym powiaty, nie mają bowiem żadnego oddziaływania na wysokość stawek podatkowych czy ulgi i zwolnienia. Jako „zakamuflowaną dotację” mówca uznał część oświatową subwencji ogólnej, która to część podlega odrębnemu rozliczeniu. Nazywanie tych dochodów subwencją tylko wprowadza w błąd. Odnosząc się do sytuacji finansowej powiatów w województwie świętokrzyskim, prezes ZPP podkreślił oszczędną gospodarkę środkami publicznymi i zmniejszające się zadłużenie. Jako sprzeczne z interesem społeczności powiatowych uznał zamierzone odebranie starostom kompetencji w zakresie nadzoru nad stacjami kontroli pojazdów, zmiany w zakresie nadzoru budowlanego czy coraz częściej pojawiające się informacje o takim samym zamiarze w odniesieniu do powiatowych urzędów pracy.

Pieniądze dobrze wykorzystane

Podczas Forum marszałek województwa świętokrzyskiego Adam Jarubas przedstawił „Efekty polityki rozwoju regionalnego”. Marszałek niejako kontynuując wątek podjęty przez przedmówców, wskazał na podobne działania rządu w odniesieniu do kompetencji samorządu wojewódzkiego. - W roku ubiegłym spod jurysdykcji marszałków wyjęto ośrodki doradztwa rolniczego, od tego roku nie będzie możliwości finansowania inwestycji sportowych w ramach programów wojewódzkich, a całością pieniędzy na ten cel będzie dysponował już nawet nie wojewoda a minister. Te tak istotne dla jakości życia mieszkańców województwa decyzje podejmowane są arbitralnie bez jakiegokolwiek dialogu czy konsultacji - zaznaczył marszalek.

W swoim wystąpieniu marszałek województwa przedstawił realizację zadań samorządu wojewódzkiego w minionym okresie mocno akcentując pozytywne efekty współpracy z gminami i powiatami.

- Wbrew pesymistycznym prognozom środki europejskie z minionej perspektywy budżetowej wykorzystaliśmy w 100 procentach - podkreślił Adam Jarubas. - W 100 procentach zostały także zakontraktowane środki przeznaczone w ramach PROW na przebudowę i remonty dróg gminnych i powiatowych.

Marszałek województwa poinformował zebranych o inwestycjach na drogach wojewódzkich, jakie będą finansowane przy wykorzystaniu funduszy europejskich. Uczestnicy Forum dowiedzieli się także jakie obszary aktywności gospodarczej i społecznej będą wspierane przez samorząd wojewódzki.

- Naszymi celami strategicznymi były konkurencyjność, spójność i sprawność działania. Ostatnie lata przyniosły stały wzrost PKB w regionie - prawie 50% w stosunku do roku 2006, notujemy wzrost liczby podmiotów gospodarczych, przeciętnego wynagrodzenia i spadek bezrobocia. 91,1% ogółu ludności ma dostęp do wodociągów i jest to bardzo duży wzrost w porównaniu ze stanem sprzed dekady. Zanotowaliśmy największy w kraju procentowy wzrost długości czynnej sieci kanalizacyjnej. O ponad 50% zwiększyła się liczba łóżek w szpitalach uzdrowiskowych i sanatoriach w województwie świętokrzyskim, poprawiają się również warunki życia. Wykorzystaliśmy 100% dostępnych nam środków unijnych i łącznie to była kwota aż 12,2 miliarda złotych - mówił marszałek Adam Jarubas.

Marszałkowi województwa za pozytywny stosunek do biznesu podziękował Stanisław Rupniewski prezes zarządu PHT Supon sp. z.o.o w Kielcach. Zachęcał wójtów i starostów do odważnych kontaktów z biznesem. Alina Siwonia – wójt gminy Raków z oburzeniem mówiła o pomyśle rządu, który ma ograniczyć kadencję pełnienia funkcji wójta. W jej odczuciu mówienie o sitwach, nieprawidłowościach czy niegodziwych działaniach w samorządach jest ubliżające ludziom, którzy ogromnym wysiłkiem i zaangażowaniem starają się rozwijać gminy. Najlepiej potrafią to ocenić wyborcy i to oni powinni mieć głos decydujący. Jeżeli już ma być ograniczanie kadencji, to niech posłowie i senatorowie zaczną od siebie – postulowała.

Józef Szczepańczyk, członek Zarządu Powiatu w Kielcach zastanawiał się nad przyczynami centralizacji państwa. Wskazał na dwie jego zdaniem przyczyny – brak zaufania nie tylko między obywatelami, ale także instytucjami państwa oraz obawa ośrodka centralnego, że pozbawiony kompetencji decyzyjnych i pieniędzy może stać się zbędny. Towarzyszy temu błędne przekonanie, że „my i tylko my wiemy czego ludziom potrzeba i my im to damy”. Przekonanie, że silne państwo można zbudować tylko władza centralna skupiająca jak najwięcej kompetencji jest błędem, gdyż doświadczenia państw zachodnich dowodzą, że silnymi i szybciej rozwijającymi się krajami są te, które posiadają struktury decentralizowane.

Trwające ponad trzy godziny obrady miały swój ciąg dalszy w kuluarach, gdzie uczestnicy jeszcze długo dyskutowali z gośćmi Forum oraz wymieniali się spostrzeżeniami i uwagami. Przedstawione przykłady współpracy w trójkącie gmina-powiat-województwo dowodnie wykazały, że zgodnie współpracując jednostki samorządu terytorialnego są w stanie dla wspólnot gminnych, powiatowych i regionalnych zrobić więcej niż działając w pojedynkę. Jest to potwierdzenie tezy postawionej przez Tadeusza Kotarbińskiego.

„Synergia będzie wtedy i tylko wtedy, gdy podmioty działające, jeśli współdziałają osiągną więcej, niż jeśli działają każdy z osobna” Tadeusz Kotarbiński.

Oto pełna fotorelacja z Forum Samorządowego, zorganizowanego pod hasłem „Gmina – Powiat – Województwo - Partnerstwo na Rzecz Mieszkańców i Rozwoju Regionu” przez Starostwo Powiatowe w Kielcach:

 Galeria zdjęć.

Forum Samorządowe

11

Forum Samorządowe