Urodziny wieszcza

 

155 lat temu, 14 października 1864 roku w Strawczynie, urodził się Stefan Żeromski, jeden z najbardziej znanych polskich pisarzy przełomu XIX i XX wieku.

Przechowywana w Kościele  parafialnym pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Strawczynie oryginalna metryka chrztu cieszy się ogromnym zainteresowaniem wśród turystów oraz wielbicieli twórczości Żeromskiego. W dokumencie możemy przeczytać:

„Działo się w Strawczynie 1.listopada 1864 roku o godzinie pierwszej po południu. Stawił się Wincenty Żeromski dzierżawca ze Strawczyna lat 46 mający i w przytomności Walentego Pańczyka lat 42 i Jana Zajęckiego lat 65 mających, rolników, okazał nam dziecię płci męskiej. Dziecięciu temu na Chrzcie Świętym dziś, przez księdza Michała Tomaszewskiego odbytym nadano imię Stefan”.

W miejscu narodzin pisarza znajduje się jeszcze inna pamiątka jego bytności. Tuż przy drodze wojewódzkiej 748 Ruda Strawczyńska-Kostomłoty stoi pamiątkowy głaz, niemal dokładnie w miejscu, gdzie półtora wieku temu stał dom Żeromskich.

O skali znaczenia literatury Żeromskiego dla pokoleń Polaków świadczy fakt, iż podobizna pisarza znalazła się na srebrnych monetach kolekcjonerskich jak  i na znaczkach pocztowych.

Stefan Żeromski wychowywał się w Ciekotach w Górach Świętokrzyskich - dziś w tym miejscu znajduje się Centrum Edukacyjne „Szklany Dom”. Od 1874 r. uczył się w Męskim Gimnazjum Rządowym w Kielcach, gdzie obecnie znajduje się Muzeum Lat Szkolnych. W Warszawie rozpoczął studia w Szkole Weterynarii, ale przerwał naukę z powodu trudnej sytuacji materialnej i podjął pracę guwernera.

Pierwsze opublikowane utwory Żeromskiego - wiersze - powstały w czasach szkolnej edukacji. Był także autorem dramatów i opowiadań. Do najbardziej znanych dzieł pisarza należą powieści: „Syzyfowe prace”, „Ludzie bezdomni”, „Popioły”, „Dzieje grzechu” i „Przedwiośnie”.

Akcję wielu swoich utworów pisarz umieścił na Kielecczyźnie. Tytuł powieści „Wierna rzeka” stał się nawet nową nazwą dla przepływającej na zachód od Kielc rzeki Łosośnej oraz stacji kolejowej w pobliżu Gnieździsk (linia Kielce-Włoszczowa).

Miejsce urodzenia i cała Kielecczyzna ukształtowała Żeromskiego. Same Kielce i lata szkolne pisarz bardzo często wspominał. To, że z tego regionu się wywodził, przez całe życie było obecne w jego twórczości, w jego publicystyce. Żeromski poświęcał się także pracy społecznej - zakładał m.in. szkoły i biblioteki. Aktywnie uczestniczył w organizacji życia kulturalno-literackiego.

Ciekawostką historyczną jest fakt, iż w 20-leciu międzywojennym Stefan Żeromski był kilkukrotnie zgłaszany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Jak podaje  Konrad Czarnocki, w swoich wspomnieniach "Nobel dla Żeromskiego?", które  opublikowane zostały przez warszawskie Muzeum Literatury, na drodze do otrzymania najważniejszej literackiej nagrody stanęły polityczne uwarunkowania tamtych czasów. W 1922 roku ukazała się powieść Żeromskiego "Wiatr od morza" - o polskości ziem nadbałtyckich i wielopokoleniowej walce z germanizacją. Książka, jak można się było spodziewać, zebrała miażdżące recenzje w Niemczech. Z głosami niemieckich krytyków zgodzili się również szwedzcy  literaci i kandydatura Żeromskiego w Szwedzkiej Akademii przepadła. Nobla natomiast w 1924 roku dostał Władysław Reymont za powieść "Chłopi".

Pisarz zmarł w Warszawie 20 listopada 1925 r. Został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym na warszawskiej Woli.